مدیتیشن یا مراقبه چیست؟

مقدمه

با پیشرفت علم و تکنولوژی همواره به دنبال گم­گشته­ای می­گردیم کهه هرچه بیشتر می­کاویم کمتر می­یابیم. آیا این کمبود را می­توان جبران کرد؟ علت این سردرگمی بشر چیست؟ چرا روی آرامش را نمی­بیند؟ مگر این نیست که در طول سالیان روز به روز اختراعات و کشفیات در زمینه­های مختلف داشته است، پس علت این پریشانی و فقدان چیست؟ بشر به دنبال چیست؟ چرا ناآرام است؟

شاید از اصل خودش و روح­الهی درون خویش دور افتاده، یقینا این احساس کمبود دوری از خود واقعیش است، آن چیزی که در جهان بیرون به دنبالش می­گردد در درون خودش می­تواند بیابد! پس چاره­ی کار سفر به درون است و یکی از روش­های سفر به درون با مراقبه میسر می­شود.

مدیتیشن یا مراقبه چیست؟

روش­های متفاوتی برای مراقبه وجود دارد. دو شیوه از انجام مراقبه که معمولا مورد توجه تحقیقات علمی قرار می­گیرد، یکی توجه متمرکز یا مدیتیشن تمرکزی و دیگری مراقبه­ی نظارت باز است.

مراقبه­ی تمرکزی زمانی است که شما روی یک چیز خاص تمرکز می­کنید، مثلا روی نفس کشیدن، یکی از احساسات درونی­تان یا یک شی بیرونی. نکته­ی اصلی در این نوع مراقبه این است که شما باید کاملا روی یک چیز تمرکز داشته باشید و اگر توجه­تان منحرف شد، دوباره تمرکز کنید.

در نوع دوم مراقبه یعنی مراقبه­ی نظارت باز، شما بر تمام چیزهایی تمرکز می­کنید که اطراف شما اتفاق می­افتد. درواقع بدون اینکه به چیزی واکنش نشان بدهید، فقط ملاحظه و نظارت می­کنید.

در هنگام مراقبه چه اتفاقی در مغز می­افتد؟

جالب­ترین قسمت مراقبه همینجاست! اتفاقاتی که درون مغز می­افتد. دانشمندان با استفاده از فناوری­های جدید نظیر اف ام آر آی[1] اطلاعات دقیق­تر و کامل­تری درباره­ی اتفاقات هنگام مراقبه در مغز بدست آوردند.

تفاوت­ کلی بین انجام مراقبه و عدم انجام آن، این است که مغز ما هنگام مراقبه، پردازش سریع و فعال اطلاعات را که همواره در حال انجام آن است، متوقف می­کند. مغز ما شروع به نمایش کاهش امواج بتا می­کند، امواجی که نشان­دهنده­­ی عملیات پردازش اطلاعات در مغز هستند. این تغییرات حتی پس از بیست دقیقه مراقبه، در صورتی که قبلا آن را انجام نداده باشیم، خود را نشان می­دهند.

در مراقبه­های جناب استاد مقدم که ما را دعوت می­کند به مجهز شدن به تجهیزات الهی و در نور بودن و در صفر قرار گرفتن، ایشان توصیه می­کنند که در هر جایی کهه ممیشکل داریم نور را به قلب بفرستیم. استاد می­فرمایند نور را از بالا دریافت کرده و در بدن پخش کنیم تا به مرور قلب کریستالی شود و این فرایند در مراقبه بدست می­آید.

تکنیک روانشناسی مدیتیشن بر روی ذهن متمرکز می­شود. فردی که مدت زیادی این تکنیک را انجام دهد می­تواند بر روی یک صدا، عبارت یا دعا، شی، تصویر، آگاهی از خویشتن، نحوه­ی تنفس، فرائض دینی و… تمرکز ذهنی داشته باشد. حال تصور کنید فردی که به دلیل مشکلاتی که در زندگی دارد، به مرور زمان تمرکز خود را بر روی کارها از دست می­دهد.

هدف از تکنیک روانشناسی مدیتیشن چیست؟

تکنیک روانشناسی مدیتیشن می­تواند به حفظ سلامت جسمانی و روانی کمک کند. افرادی که این تکنیک را بطور مداوم انجام می­دهند، پس از مدتی میزان افسردگی و اضطراب آنها به حداقل می­رسد. توازن و تعادل فکری یکی از نتایج و اثرات تکنیک روانشناسی مدیتیشن است. به طوری که افراد با تمرکز بر مشکل می­توانند برای ان راه حل پیدا کنند، در نتیجه فشار ناشی از مشکل هم کاهش میابد.

ممکن است برخی بگویند این روش موجب خونسردی فرد نسبت به رخدادها شود. درحالی که با اضطراب و فشار روانی هیچ مشکلی حل نمی­شود، بلکه این آرامش است که به شما کمک می­کند تا به جنگ به مشکلات بروید و تا زمانی هم که مشکلات حل نشوند شما همچنان مضطرب و ناآرام هستید.

برخی نکات مهم در تکنیک روانشناسی مدیتیشن:

اگر تکنیک روانشناسی مدیتشن برای سلامت جسمی و روانی افراد موثر است. این تکنیک می­تواند نگاه شما را به زندگی تغییر دهد، از شما فردی آرام می­سازد و اضطراب­ها را پاکسازی می­کند، با این وجود مربیان مدیتیشن معتقدند این روش برای بسیاری از افراد خطرناک است. درواقع حالت آرامش و خلسه­ای که در دوره­های عزلت­نشینی طولانی مدیتیشن وجود دارد، شبیه هیپنوتیزم است، به همین دلیل برای مبتلایان به افسردگی شدید و اختلالات شدید شخصیتی، مناسب نیست!

انواع تکنیک­های روانشناسی مدیتیشن:

دو نوع تکنیک روانشناسی مدیتیشن وجود دارد که عبارت­اند از تکنیک روانشناسی مدیتیشن با شیوه تمرکز و روش دوم با استفاده از تفکر.

– نکته: جناب استاد مقدم تکنیک تمرکز را توصیه نمی­کنند و معتقد هستند توجه بهتر از تمرکز است.

تکنیک روانشناسی مدیتیشن از طریق تفکر:

فرد در تکنیک روانشناسی مدیتیشن یک پدیده (شامل یک کلمه یا صوت ساده) را در طول زمان در ذهن خود تکرار می­کند، به طوری که تمام افکار او را به خود اختصاص می­دهد. در زمان تمرکز فکری هم فرد باید فرآیند تنفس دم و بازدم را انجام دهد، این کار به روشن شدن ذهن او کمک می­کند. آنچه فرد باید بر ان متمرکز شود، زمان حال است، در عین حال نباید در مورد پدیده و اشیاء قضاوت و پیش­داوری کند، بلکه فقط آن را توصیف می­کند.

تکنیک روانشناسی مدیتیشن از طریق تمرکز:

در این روش فرد تمامی توجه خود را بر روی تنفس، یک صدا، کلمه با عبارتی که به آرامی یا صدای بلند تکرار می­شود، متمرکز می­کند. همچنین در موارد فرد می­تواند بر روی تصاویر واقعی یا خیالی هم تمرکز کند، با این کار میزان اضطراب و فشار روانی بر فرد کاهش می­یابد، آرامش جای اضطراب را می­گیرد، به همین دلیل اثرات مفیدی بر فیزیولوژی بدن دارد.

تکنیک روانشناسی مدیتیشن با آسودگی از شکایت­های روان­تنی آغاز می­شود. تا زمانی که فرد از قید گذشته رها نشود، نمی­تواند به حال فکر کند. در گام بعدی محیط مناسبی برای این تمرین برای او فراهم می­شود، محل انجام تمرینات نباید بیش از حد سفت یا نرم باشد. فضا هم حالت معنوی پیدا می­کند. رهایی از قید وسایل ارتباطی از دیگر شرایط تکنیک روانشناسی مدیتیشن است.

برای نوآموزان ساعت و زمان تکنیک روانشناسی مدیتیشن بین 15 تا 30 دقیقه است، اما هرچه مهارت فرد بیشتر می­شود، زمان هم افزایش می­یابد. تصفیه فکر و روح هدف اصلی تکنیک روانشناسی مدیتیشن است. برخی ممکن است تصور کنند در این تمرینات تصاویر تخیلی و خرافی برای افراد ساخته می­شود، که باید گفت تمرینات ذهن را از امور استرس­زا دور می­کنند.

در گام بعدی باید میزان تنفس (دم و بازدم) به صورت ریتم خاص درآید. با این کار فرد تمام توجه خود را متوجه شمارش تعداد دم و بازدم می­کند، با این عمل توجه و تمرکز فرد از افکار منفی رها و بر روی تنفس جمع می­شود. فرد باید خود را در یک محیط آرام مثلا دریاچه تصور کند که درحال نفس کشیدن است، با اینکار می­توان از دست خاطرات و گفت و شنود گذشته رها شد.

گام بعدی برای تکنیک روانشناسی مدیتیشن داشتن خیالی آسوده است. در این روش فرد باید حرکات موزون انجام دهد، برای همین باید در وضعیت راحت قرار گیرد، برای مثال دست­ها را روی سینه و شکم قرار دهد. ذکر گفتن هم در مراحل بعدی قرار می­گیرد، همچنین صبر، حوصله و پشتکار یکی از مهم­ترین اصول تکنیک روانشناسی مدیتیشن است.

---

• سرکار خانم رادمنش